Yabancılara çalışma izni nasıl alınır?

Ülkemizde yabancılara çalışma izinleri belirli bir işyeri veya işletme üzerinden verilebilmektedir. Yabancılara istedikleri herhangi bir işyerinde çalışabilmesine imkân veren bir izin sistemi mevcut değildir. Çalışma izin başvurularının yabancı şahsı çalıştırmak isteyen işveren tarafından yapılması zorunludur. Bunun içinde işyerinin bazı kurallara ve şartlara uyması gerekmektedir. Buna göre; 100 Bin TL ödenmiş sermayesi olan firmalarda 5 sigortalı Türk personel istihdamı varsa bir yabancı için çalışma izni alınabilir. (Ev hizmetlerinde çalışacak yabancılar için prosedür değişiklik göstermektedir.) Çalışma izni başvurusunu işveren veya temsilcisi elektronik imza ile yapar. Yabancı personel istihdam etmek isteyen işyerlerinin aşağıdaki kriterlere sahip olması da gerekmektedir: Şirkette sigortalı olarak çalışan en az 5 Türk vatandaşı bulunmalıdır. İzin alınacak yabancı, şirket ortağı ise; 1 yıllık olarak verilen çalışma izninin son 6 ayında 5 sigortalı Türk personeli istihdam şartı yerine getirmelidir. Aynı işyerinde birden fazla yabancı personel istihdam edilecekse, her bir yabancı için ayrı ayrı 5 Türk vatandaşı personel çalıştırılıyor olması gerekir. (5 yabancı personel için 25 sigortalı Türk personel çalışıyor olmalı veya istihdam edilmelidir) Şirketin ödenmiş sermayesi en az 100.000 bin TL olmalıdır veya sermaye artırımı yapılmalıdır.

İş yerinin brüt satış tutarı en az 800.000 bin TL olmalı veya son yıl ihracat tutarı en az 250.000 bin dolar olmalıdır. Şirkete ait elektronik imza bulunmalıdır. Çalışma iznine başvurular iki şekilde yapılmaktadır. Türkiye üzerinden çalışma izni başvurusu. Yurtdışından çalışma izni başvurusu. Lisans öğrencileri hariç olmak üzere en az 6 aylık alınmış ikamet iznine sahip olan yabancılar için yapılan başvurudur. Çalışma Bakanlığı’nın web sitesi üzerinden online olarak başvuru yapılması gerekmektedir. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, 6735 Sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde belgeleri ve çalışma izni başvurusunu inceler. İncelemenin akabinde başvurunun sonucu online olarak bildirir.

Yurtdışından Çalışma İzni Başvurusu için yapılması gerekenler aşağıda sıralanmıştır. Buna göre Geçerli bir ikamet izni olmayan veya yurt dışında yaşayan yabancılar için; vatandaşı olduğu veya ikamet ettiği ülkedeki Türk konsoloslukları üzerinden çalışma izni başvurusunda bulunulması gerekmektedir.

Türkiye’nin yurt dışı temsilciliklerine başvuru için gerekli belgeler aşağıdaki gibidir. Pasaport aslı ve fotokopisi, Çalışma vizesi başvurusu formu, iki fotoğraf ve İş sözleşmesi. İşveren, konsolosluk tarafından verilen referans numarası ile on gün içerisinde Çalışma Bakanlığı’na online başvuruda bulunmalıdır. Gönderilen tüm belgeler doğru ve eksiksiz ise Çalışma Bakanlığı ortalama 30 gün içinde başvuruyu sonuçlandırır. Vizesini alan yabancının Türkiye’ye 90 gün içinde giriş yapması gerekmektedir.

Yukarıdaki tanımlar ve açıklamalardan sonra çalışma izni değerlendirme kriterlerini aşağıdaki gibi yazabiliriz. 

Yabancı ülke vatandaşının çalışacağı işyerinde en az 5 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı çalışıyor olmalıdır. Aynı iş yerinde çalışacak birden fazla yabancı için çalışma izni alınacaksa her bir 1 yabancı için 5 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının istihdam ediliyor olması şarttır. İzin isteyen yabancının şirket ortağı olması halinde beş kişilik istihdam şartı, bakanlıkça verilecek bir yıllık iznin son altı ayı için aranır. İş yerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL ya da brüt satışlarının en az 800.000 TL ya da son yıl ihracat tutarının en az 250.000 ABD Doları olması gerekmektedir. İzin isteyen şirket ortağı yabancının, 40.000 TL’den az olmamak üzere sermaye payının en az yüzde 20 olması zorunludur.

İşveren tarafından yabancı uyruklu kişiye ödenecek olan aylık ücret miktarının yabancının görevi ve niteliği ile uygun olması zorunludur. Buna göre asgari ücret baz alınarak meslek gruplarına ve iş pozisyonlarına göre bazı ücret bedelleri belirlenmiştir bu bedeller kanunda yer almaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığından belgeli ve en az 4 yıldızlı turizm işletmeleri ve tatil köylerinin bünyelerinde izinli masaj salonu bulunduğu takdirde masör, masöz ve spa terapisti gibi uzmanlık gerektiren iş kollarındaki talepleri değerlendirilmektedir. Bu kapsamda olmayan işletmelerin talepleri kabul edilmemektedir. Eğlence sektörü ve turizm – animasyon – organizasyon firmaları, bünyelerinde 10 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı çalıştırdıkları takdirde her bir yabancı için ayrı ayrı 5 Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı istihdam edilmesi şartı aranmamaktadır.,

Çalışma izni yabancı vatandaşların Türkiye’de istihdam edilerek yasal olarak gelir elde etmelerine hak tanımaktır. Bu yol ile Türkiye'de her yıl binlerce kişiye istihdam kapısı sağlamakta hem ülke hem de gelen kişiler bu durumdan faydalanmaktadır. Çalışma izinleri pek çok kriterin uzmanca değerlendirilmesi gereken titizlikle takip edilmesi gereken bir süreçtir. 

Çalışma izin türleri ve çeşitleriyle ilgili olarak akla gelebilecek sorulara yanıt olması için aşağıdaki bilgileri yazmakta fayda var. Buna göre 

Süreli çalışma izni. Bakanlık tarafından uygun görüldüğü durumlarda ilk başvuruda en fazla 1 yıl süreyle alınabilir. Bağımsız çalışma izni.

Uzatmalarda aynı iş yerinde olmak kaydıyla +2 yıl, aynı işyerinde 3 yılı tamamlayanlar ise aynı meslekte olmak kaydıyla +3 yıl başvuru yapılabilir. Süresiz çalışma izni Yabancıları koruma kanunu çerçevesinde verilmiş olan uzun süreli ikamet sahipleri, Türkiye’de en az 8 yıldır yasal olarak ikamet izni ile bulunanlar veya en az 8 yıldır yasal çalışma izni almış olanlar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ülkeye belli bir katkı sağlayacak şekilde yatırım yapacak olan ve Türkiye’de en az 5 yıldır aralıksız ikamet edenler bağımsız çalışma iznine başvurabilir.

Türkiye’de Suriye vatandaşlarına geçici koruma sağlanmışsa da geçici koruma yabancılara kendiliğinden çalışma izni vermemektedir.

Geçici Koruma sağlanan yabancı çalışma izni veya çalışma muafiyeti olmadan çalışması mümkün değildir. Geçici koruma sağlanan yabancı çalışma muafiyeti kapsamında mevsimlik tarım veya hayvancılık işlerinde çalışabilir. Geçici koruma sağlanan Suriyelilerin diğer işyerlerinde çalışabilmesi için çalışma izni belgesi alınması gerekmektedir.

Çalışma izni belgesi alınması için şu şartların varlığı aranmaktadır. Geçici Koruma Belgesinin Yabancı Kimlik Numarasının olması, Kişinin en az 6 ay geçici koruma kapsamında Türkiye’de ikamet etmesi, Geçici Koruma kaydına göre ikamet hakkı verilen ilde çalışmak için başvuru yapılması; Ön izin alınması gereken mesleklerde çalışacak olan Suriye vatandaşının ön izin belgesini almış olması; Suriye vatandaşının sonuçlanmayan bir başvurusunun olmaması; İşyerinde çalışacak olan Suriye vatandaşı sayısının, aynı işyerinde çalışan Türk vatandaşı sayısının yüzde onu geçmemesi.