SGK Primi Nedir, Nasıl Hesaplanır?

SGK Primi, kısaca açıklamak gerekirse ‘Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) ya da sigorta pirimi işverenler tarafından işçiler adına devlete ödenen ve işçilerin sağlık hizmetinden yararlanıp emeklilik hakkı kazanmasını sağlayan ücrettir. Sigorta primi, işçinin brüt maaşı üzerinden hesaplanır şeklinde yazabiliriz. Bir işverenin en önemli maliyetlerinden biri de SGK primleridir. İşverenlerin aylık ödediği SGK primi, işçinin brüt maaşı üzerinden hesaplanmaktadır. Sigorta priminin aylık alt sınırı brüt asgari ücret üzerinden hesaplanır. 

Sigorta primi oranlarıyla ilgili akla gelebilecek soruya yanıt olması bakımından aşağıdaki oranları yazmalım. 

İşveren Payı SGK Primi yüzde 20,5. Çalışan Payı SGK Primi yüzde 14,0. İşveren Payı İşsizlik Pirimi yüzde 2,0. Çalışan Payı İşsizlik Pirimi yüzde 1,0. Toplam 37,5 olarak belirlenmektedir. 

Yukarıda tanımını yazdığımız SGK priminin nasıl hesaplandığıyla ilgili olarak gelebilecek bir soruya da yanıt olması için aşağıdaki bilgileri yazmakta fayda var. Buna göre 

2021 yılına göre 2022 yılında net asgari ücret yüzde 50.51 oranında arttı ve 4.253,40 TL olarak belirlendi. 2022 yılı için brüt asgari ücret bir önceki yıla göre yüzde 39,87’lik artış ile brüt 5.004 TL belirlendi. Yüzde 5 indirim sonrası asgari ücretin işverene maliyeti 5.879,70 TL oldu. Günlük Sigorta Primine Esas Kazanç (SPEK)’ın matrahı alt sınırı 166,80 TL, günlük SPEK matrahı üst sınırı 1.251,00 TL, aylık SPEK matrah alt sınırı 5.004,00 TL ve aylık SPEK matrah üst sınırı 37.530,00 TL belirlendi. 25 Aralık 2021 Cumartesi günü resmi gazetede yayımlanan 7349 sayılı Kanunun 3 üncü maddesinin (b) bendiyle Asgari Geçim İndirimi (AGİ) uygulaması tamamen kaldırıldığından artık sigortalılara AGİ ödemesi yapılmayacaktır. Bu durum evli, çocuklu ve eşi çalışmayan sigortalıların aleyhine bir durum yaratmıştır. 7349 sayılı Kanunun 2 nci maddesiyle 193 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin birinci fıkrasına eklenen bent ile asgari ücretin aylık brüt tutarından işçi Sosyal Güvenlik Kurumu primi ve işsizlik sigorta primi düşüldükten sonra kalan tutarına isabet eden ücretler istisna kapsamında tutularak, asgari ücrete kadar ücretlerden gelir vergisi kesilmeyeceği düzenlenmiştir. 7349 sayılı Kanunla brüt asgari ücrete kadar kısımdan damga vergisi de alınmayacaktır. Asgari ücrete kadar kısım, gelir ve damga vergisinden istisna tutularak çalışanların gelirinin artırılması amaçlanmıştır. 

SGK Prim Hesaplaması

İşverenlerin aylık olarak ödemekle yükümlü oldukları sigorta primi, her yıl değişmekle birlikte, çalışanın aldığı brüt maaş ve SGK matrahına dahil edilen ek ödemelere göre hesaplanmaktadır. SGK primi giydirilmiş brüt ücret üzerinden işçi, işveren ve işsizlik oranları ile hesaplanmaktadır. Brüt ücret tutarını aşağıdaki sigorta primi oranları ile çarparak sigorta primini hesaplayabilirsiniz. İndirimsiz hesaplama ortalama olarak aylık brüt kazanç seviyesinin yüzde 37.5'e tekabül etmektedir. İşçi sigorta primi oranı yüzde 14, İşveren payı oranı yüzde 20,5, İşçi işsizlik oranı yüzde 1, İşveren işsizlik oranı yüzde 2 dir. Ancak şirketlerin güncel teşviklerden yararlanma durumlarında oranlar ve bu doğrultuda prim tutarları değişebilmektedir. Şirketiniz aşağıdaki koşulları sağlıyorsa işveren primini toplam yüzde 22,5 yerine yüzde 5 eksik olarak yüzde 17,5 ödeyebilirsiniz. Aylık prim hizmet belgesinin kuruma zamanında verilmesi, SGK borcunuzun olmaması, Primlerin yasal süresinde ödenmesi, Kayıt dışı / sahte sigortalı çalıştırılmamasıdır. Bu arada vadesi geçmiş sigorta prim borcunuz varsa herhangi bir indirimden yararlanamazsınız. 

Part time çalışanların sigorta primi nasıl hesaplanır konusuyla ilgili soruya ise aşağıdaki yazımızla cevap vermiş olalım.

4857 sayılı İş Kanununa istinaden kısmi çalışan kişinin bir ay içindeki toplam çalışma süresi hesaplanarak, günlük yasal çalışma saati olan 7,5'e bölünmek suretiyle, 854 sayılı Deniz İş Kanunu veya 5953 sayılı Basın Mesleğinde Çalışanlarla Çalıştıranlar Arasındaki Münasebetlerin Tanzimi Hakkında Kanuna istinaden çalışan bir sigortalı için ay içindeki toplam çalışma süresi bulunarak 8'e bölünmek suretiyle, hesaplanmaktadır. Hesaplamalarda 7,5 saatin veya 8 saatin altındaki çalışmalar ise 1 gün olarak kabul edilmektedir. Sigorta priminin ödeme sorumluluğu işverene aittir. Ödeme, tahakkuk yapılan aydan sonraki ayın son günüdür. Son gün tatil gününe denk gelirse bir sonraki gün ödenir. 

Asgari ücretteki artış oranı çalışanların ücretlerinin yanında birçok işgücü piyasası uygulamasını da etkilemektedir bu oranlara da örnek olması için aşağıdaki başlıklarda kısa açıklamalar yazmakta fayda var. 

İşsizlik ödeneği: İşsizlik ödeneğinin alt ve üst sınırları brüt asgari ücrete göre belirlenmektedir. Alt sınır asgari ücretin yüzde 40'ı, üst sınır ise yüzde 80'idir. 2022 yılında en düşük işsizlik ödeneği 2.001,60 TL’ye, en yüksek işsizlik ödeneği ise 4.003,20 TL’ye yükselmiştir.

Kısa çalışma ödeneği: Kısa çalışma ödeneği brüt asgari ücretin yüzde 60'ıdır. Dolayısıyla en düşük ödenek brüt asgari ücrete göre belirlenmektedir. En yüksek ödenek ise brüt asgari ücretin yüzde150'si kadar olmaktadır.  2022 yılında yapılan artış ile en düşük kısa çalışma ödeneği miktarı 3.002,4 TL’ye , en yüksek kısa çalışma ödeneği miktarı ise 7.506 TL’ye yükselmiştir. 

İstihdam teşvikleri: İstihdamı desteklemek adına günümüzde yaklaşık 20 adet prim teşviki, desteği veya indirimi bulunmaktadır. İstihdam teşviklerinin bazıları doğrudan asgari ücret dikkate alınarak hesaplandığı gibi bazıları sigortalının kazancına göre hesaplanmaktadır.

Sigorta Primine Esas Kazançtan İstisna Olan Tutarlar: Yemek parası (fiili çalışılan her gün için) 10,01 TL, çocuk yardımı (çocuk başına ve en fazla 2 çocuğa kadar) aylık 100,08 TL, aile yardımı aylık 500,40 TL, özel sağlık sigortalarına ve bireysel emeklilik sistemine ödenen katkı payları aylık 1.501,2 TL SPEK’ten istisna tutulabilir. Bu yolla işletmeler önemli miktarda tasarruf sağlayabilmektedir. Esnek yan haklar olarak sigortalılara sağlanan ve çalışma karşılığı olmayan ödemelerin ödeme şekilleri ve ödeme içeriklerinin SPEK’e dahil edilip edilmeyeceği noktasında dikkatli olmak gerekmektedir. Zorunlu genel sağlık sigortası (GSS) primi: Hane içindeki ortalama geliri brüt asgari ücretin üçte birinin üzerinde olan kişilerin ödemesi gereken prim tutarı brüt asgari ücretin yüzde 3'ü tutarındadır. GSS prim ödemeleri 2021 yılında 107,32 TL iken, 2022 yılındaki artış ile 150,12 TL olmuştur. 

Askerlik, doğum hizmet borçlanması: Emeklilik için gün satın alanlar yani borçlananlar, brüt asgari ücretin yüzde 32'si üzerinden ödeme yapmaktadır. 30 günlük ödeme miktarı 2021 yılında 1.144,80 TL iken, 2022 yılında 1.601,28 TL’ye yükselmiştir. 

Yurtdışında geçen sürelerin borçlandırılması: Yurtdışında geçen süreler için borçlananlar brüt asgari ücretin yüzde 45'i üzerinden ödeme yapmaktadır. 30 günlük ödeme 2021 yılında 1.609,88 TL iken; 2022 yılında 2.251,8 TL’ye yükselmiştir.

Bireysel emeklilik sistemi (BES): Bireysel emeklilik sistemine katılanlar için devlet katkısı üst sınırı, brüt asgari ücretin yıllık tutarının yüzde 25’i kadardır. Mecliste görüşülmekte olan Kanun teklifiyle bu oranın yüzde 30’a çıkartılması planlanmaktadır. 2022 yılında devlet katkısının üst sınırı 15.012 TL’ ye yükselmiştir.

Otomatik Bireysel Emeklilik Sigortası (BES) kesintisi brüt kazancın yüzde 3’üdür. Asgari ücretle çalışan sigortalının ücretinden en az 150 TL BES kesintisi olacaktır. Ücret arttıkça BES kesintisi de artacağı için 20.000 TL brüt ücret alan sigortalıdan 600 TL BES kesintisi yapılacaktır.

Geçici iş göremezlik ödeneği: Raporlu olan ve ayakta tedavisi süren kişilere günlük kazancının 2/3’ü, yatarak tedavisi sürenlere günlük kazancının yarısı tutarında SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği ödenmektedir. Asgari ücretle çalışan sigortalılara ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinin alt sınırı asgari ücrete göre belirlenmektedir. 2021 yılında bu tutarlar yatan hastalar için 59,6 TL, ayaktaki hastalar için 79,5 TL; 2022 yılında yatan hastaların günlük geçici iş göremezlik ödeneği 83,40 TL, ayakta tedavisi süren hastaların günlük geçici iş göremezlik ödeneği 111,20 TL olmuştur.

Çırak, kalfa, stajyer ve mesleki eğitim gören öğrencilerin ödemeleri: 2022 yılında lise stajyeri, üniversite stajyeri (zorunlu staj), mesleki eğitim merkezinde aday çırak, çırak öğrencilere net asgari ücretin yüzde 30’u, 1.276,02 TL ödenecektir. Mesleki eğitim merkezinde kalfalık yeterliği olan 12. sınıf öğrencisine ise net asgari ücretin yarısı olarak 2.126,70 TL ödenecektir. Bu düzenleme ile yeterliliği olan öğrenciye daha fazla katkı sağlanmak amaçlanmaktadır.