Amortisman Nedir Ve Nasıl Hesaplanır?

Amortisman başka bir adıyla yıpranma payı. İşletmelerin kullanmak üzere aldıkları varlıkların aşınması ya da eskimesi gibi durumlarda gösterilebilen gider payıdır. Çoğunlukla işletmeler, alınan eşyaları bir yıldan fazla kullanırlar. Zamanla birlikte, birçok eşya yapısı gereği deformasyona uğramaya başlar ve bu eşyaların ekonomik değerleri azalır. Böyle durumlarda varlıkların ekonomik ömrü boyunca gider yazılması gerekir. Şirketinizdeki veya işyerinizdeki demirbaşların, belirli bir kullanımdan sonra yıpranması ya da eskimesi söz konusu olduğunda siz de kolaylıkla amortisman hesabı yapmaya başlayabilirsiniz. Şirketlerde ve işyerlerinde (Amortisman) ayırma şekilleri vardır. Bunları da kısaca yazmak gerekirse sıralamayı aşağıdaki gibi yapabiliriz. Sıralamaya göre (İşyerinde veya şirkette kullanılan eşya, işletmede bir yıldan fazla kullanılabilir durumda olmalıdır. İşyerinde veya şirkette kullanılan eşya yıpranabilir, deformasyona uğrayabilir ya da zamanla kıymetten düşebilecek bir yapıda olmalıdır. Yıpranan eşyaların değerleme gününde envantere dahil ve kullanıma hazır olmalıdır. İktisadi kıymetin değerinin, 2021 yılı için belirlenen amortisman sınırını aşması gerekir.

Amortisman Hesabı Nasıl Yapılır?

İşyerimizde veya şirketimizde yıpranan eşyaları belirlediğimize göre akıllara bu yukarıda ki yazıda adı sıkça geçen Amortismanın nasıl hesaplanacağı ile ilgili soru gelebilir. Bu soruya da yanıt olması bakımından Amortisman Vergi Usul Kanunu‘na göre amortismana tabi olan maddi varlıklar, Maliye Bakanlığı’nın iktisadi kıymetlerin faydalı ömürlerini dikkate alarak tespit ve ilan ettiği oranlar üzerinden hesaplanır. Amortisman hesabı için birbirinden farklı yöntemler kullanılabilir. En çok kullanılan amortisman yöntemleri ise;

İlk olarak (Normal Amortisman Yöntemi)’ni işyerinizin veya şirketinizin Amortisman hesabında kullanabilirsiniz. Bu yöntem ticari hayatta eşit tutarlı amortisman olarak da bilinir. Bu yöntemde amortisman tutarı maddi duran varlığın tutarına sabit bir amortisman oranı uygulanarak veya tutar ekonomik ömre bölünerek hesaplanır.

Amortisman hesabında ikinci yöntem (Azalan Bakiyeler Yöntemi)

İş yeri veya şirketler için yapılacak Amortisman hesabında bu yöntem, hızlandırılmış amortisman yöntemi olarak da bilinir. Azalan bakiyeler yönteminde varlıklar, normal amortismana göre iki kat hızlı giderleşir. Gider  işlemi alış tutarı üzerinden değil, sene başına devreden net defter değeri üzerinden hesaplanır.

Amortisman hesabında üçüncü yöntem (Fevkalade Amortisman Yöntemi) İş yeri veya şirketler için yapılacak Amortisman hesabında bu yöntem, yangın, deprem, sel gibi doğal afet ve benzeri ekstrem durumlarda varlıkların sabit değerinin kısmen ya da tamamen kaybolması sebebiyle uygulanır. Böyle bir durumla karşılaşan işletmeler, ilgili idareye başvurarak varlıklarının belirli bir bölümünün amortize edilmesini talep edebilirler.

İşyerleri ve şirket için amortisman sınırının ne olacağıyla ilgili soruya yanıt olması için aşağıdaki bilgileri de yazmakta fayda var.

2022 yılı başında demirbaş ve amortisman sınırı iki bin TL (2000) olarak açıklandı. Amortisman Sınırı KDV hariç tutarlar dikkate alınarak uygulanır. 2022 yılı tarihi başından itibaren KDV HARİÇ bu sınırın altındaki demirbaş alımları direkt gider olarak yazılabilmektedir.

Vergi Usul Kanunu (VUK) un 313. maddesi uyarınca; işletmede bir yıldan fazla kullanılabilen ve yıpranmaya, aşınmaya, veya kıymetten düşmeye maruz kalan gayrimenkullerle, gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin; alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısmındaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder. "Üzerinden amortisman ayrılan kıymetler ve bunların amortismanları çeşitli yollarla gösterilebilir. Üç ana başlıkta toplanabilecek bu yolları da (Envanter defterinin ayrı bir yerinde. Özel bir amortisman defterinde ve Amortisman listelerinde) şekliyle yazmak mümkündür.

Amortisman kayıtları, amortismana başlandığı tarihten itibaren her yılın amortismanı ayrı ayrı gösterilmek şartıyla birbirine bağlanır. İşletmeye yeniden giren iktisadi kıymetlerde bunların amortismanlarının evvelki yıllara ait kayıtlarda devam ettirilmesi gerekir. Amortisman defteri veya listelerinin kayıtları envanter kaydı hükmündedir. İktisadi kıymetlere ait değerler envanter defterine toplu olarak geçirilebilir." Amortisman kayıtlarının ayrıntılı olarak envanter defterinin ayrı bir yerinde, özel bir amortisman defterinde veya amortisman listelerinde gösterilmesi zorunluluğunu getiren amir hükümdür.

Amortisman kaydı tutulmak suretiyle iktisadi kıymetler üzerinden her yıl ayrılan amortismanların gider olarak kaydedilebileceği şeklindeki hükümde kanun koyucunun bu yöndeki iradesini net olarak ortaya koymaktadır. Danıştay'ın da bu yönde verilmiş muhtelif kararları mevcuttur.

Amortisman dışı tutulan konularla ilgili olarak aşağıdaki bilgilerin yazımızda bulunmasını istedik.

Vergi Usul Kanunu(VUK)'nun 314. maddesi ile yıpranmaya ve aşınmaya maruz bulunmayan boş arazi ve arsalar amortisman konusunun dışında tutulmuştur. Arazi ve arsanın boş olması ile kastedilen, arsa veya arazi üzerinde işletme tarafından bunların niteliklerini değiştirecek şekilde henüz işlem yapılmamış olmasıdır. 

Bu yazımızda her yönüyle işlemeye çalıştığımız amortismanın faydalarını da bu bölümde yazalım.

İşyeri ve şirketler için amortisman, bir varlığın maliyetinin zaman içindeki kullanımının yararı doğrultusunda ölçülmesinde yardımcı olur. Diğer bir deyişle, varlık kullanılmaya başlandığı andan itibaren gelir elde edilirken varlığın kullanımıyla artan aşınma giderleri de kaydedilmiş olur. İşyeri ve şirketler için amortismanın amacı, faydalı ömrü bir yıldan fazla olan bir varlığın maliyetini, varlığın kullanılmasıyla elde edilen gelirle dengelemektir. Varlığın maliyeti genellikle varlığın kullanıldığı yıllara yayılır. Varlığın faydalı ömrü boyunca amortisman, varlıkların maliyetlerini bilançodan gelir tablosundaki giderlere sistematik olarak taşır.

Amortismanın Ayrılma Oranı

İş yeri ve şirketler için amortisman oranı, varlığın KDV hariç satın alma bedelinin ekonomik ömrüne bölünmesiyle bulunur. Bulunan amortisman oranı duran varlığın KDV hariç satın alma bedeli ile çarpılarak varlığın ekonomik ömrü süresince her yıl eşit olarak ayrılacak amortisman tutarı hesaplanır.

Kira veya oturmak için satın alınan evin amortisman süresiyle ilgili olarak

İster oturmak için ister kiralamak için olsun evi amorti değerine bakarak alanlar uzun vadede kazanıyor. Ev sahibi olmak isteyenlerin ileri de zarar etmemesi için amorti süresinin en fazla 15 yıl olması gerekiyor.